.png)
Бидайбеков Е.Ы., Бостанов Б.Ғ., Үмбетбаев Қ.Ү.
(Абай атындағы қазақ ұлттық педагогикалық университеті, Математика, физика және информатика институты, Информатика және білімді ақпараттандыру кафедрасы)
ӘЛ-ФАРАБИДІҢ ГЕОМЕТРИЯЛЫҚ МҰРАЛАРЫ ЖӘНЕ ҚАЗІРГІ ЗАМАН Бидайбеков Е.Ы., Бостанов Б.Ғ., Үмбетбаев Қ.Ү.
Шеңберге іштей сызылған фигураларды салу туралы.
Қолөнершілер шеңберге іштей сызылған және сырттай сызылған фигураларды шеңберді қалауынша [тең] бөліктерге бөлу арқылы тұрғызатындығын біліп қой. Мысалы шеңберге іштей сызылған бесбұрышты салу үшін оны тең бес бөлікке бөліп, бөлу орындарын қосады және бөлу орындарынан шеңберді жанап өтетін сызықтар жүргізеді де, сонымен тең қабырғалы, тең бұрышты іштей сызылған бесбұрыш және сырттай сызылған [сондай бесбұрыш] тұрғызады. Бұл салу алтыбұрыш үшін тіпті ысылмаған қолөнершіге де күрделі емес. Жақсы өнер жасау үшін қолөнерші осы тарауда біздің дәлелдегендерімізге сәйкес бесбұрыш, алтыбұрыш, онбұрыш, тағы басқа фигуралардың қабырғаларына [тең қашықтықта] қосылған бірнеше таңбаларды айналдыра ұрғылап [салады]. Циркульді көп рет ашып жауып қозғалта бөлуді іске асыратындар мақсатына тек үлкен еңбекпен жуықтап қана жетеді. Егер сіз біз көрсеткендей бұл фигуралардың қабырғаларын анықтауда белгілі өнер жолына кіріссеңіз онда білгін, егер сен осы фигуралардың біреуінің шеңберге іштей сызылғанын салсаң және осы фигураны салуың дұрыс болса, онда егер сен бөлу орындарынан шеңберді жанап өтетін сызықтар жүргізсең сызбада оны сырттай салған фигура шығады33. Фигураларға сырттай сызылған және оларға іштей сызылған шеңберлер жайында айтсақ, онда олар алуан түрлі, ал бұл кітапта олардың әрқайсысы туралы оларды қалай салу керектігі дәлелденген.
Скачать (doc)